Duurzame carrière van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers)

Van den Groenendaal (2023) deed onderzoek naar de duurzame carrière van zelfstandig ondernemers. Een groep waar nog maar weinig onderzoek naar is gedaan. Eerder onderzoek focuste zich vooral op de transitie van loondienst naar ondernemerschap. Van den Groenendaal definieert in navolging van De Vos et al. (2020) en Van der Heijden en De Vos (2015) een duurzame carrière als een serie ervaringen door de tijd heen, voortkomend uit proactief gedrag wat gericht is op het vormgeven van de carrière binnen een dynamische context.

Uit welke elementen bestaat een duurzame carrière voor zzp’ers?

Een duurzame carrière voor zzp’ers bestaat uit twee elementen. Allereerst moet de zzp’er zichzelf professioneel blijven ontwikkelen binnen het vakgebied waar de zzp’er werkzaam is. Daarnaast dient de zzp’er te investeren in de ontwikkeling van het eigen bedrijf en ondernemersvaardigheden.

Investeren in het eigen vakgebied

Vakgebieden staan niet stil. Technologische en maatschappelijke ontwikkelingen veranderen functies. Neem de opkomst van AI. Deze heeft beroepen doen wijzigen en nieuwe doen ontstaan (Piersma et al., 2024). Binnen de organisatiecontext liggen deze ontwikkelingen en investeringen vaak op het bordje van HR. Zzp’er zijn geheel zelf verantwoordelijk voor het op de hoogte zijn van de relevante ontwikkelingen en het bijscholen indien nodig. Hierbij worden zij niet gesteund door de organisatie. Van den Groenendaal (2023) adviseert opdrachtgevers van zzp’ers mee te denken ‘in hoe de zzp’er zich tijdens het uitvoeren van de opdracht professioneel kan blijven ontwikkelen’ (p 19). Desalniettemin blijft de eindverantwoordelijkheid van de professionele ontwikkeling liggen bij de zzp’er.

Investeren in ondernemersvaardigheden en de onderneming

Naast de professionele ontwikkeling, is de zzp’er ook verantwoordelijk voor de ontwikkeling van ondernemersvaardigheden. Noorduyn et al. (2010) onderscheiden vier groepen vaardigheden: managementvaardigheden; vaardigheden om een bedrijfsstrategie te ontwikkelen; vaardigheden om kansen te herkennen en benutten; vaardigheden om te netwerken. Naast ondernemersvaardigheden dient ook de ondernemerskennis op peil te blijven. Denk aan kennis over relevante wet- en regelgeving, zoals de wet DBA, pensioenregelingen, arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, belastingwetgeving, investeringsregels etc. Ook hier is de zzp’er zelf verantwoordelijk voor het bezitten van de benodigde kennis en vaardigheden.

Loopbaangedrag per fase

Niet altijd is voor de zzp’er duidelijk wanneer er nu in welk element geïnvesteerd moet worden. Van der Groenendaal (2023) onderscheidt vijf loopbaanfasen, die ieder vragen om ander gedrag. Hieronder worden de fasen en het gewenste gedrag weergegeven. Zij benadrukt in haar artikel dat fasen overgeslagen kunnen worden. Aanvullend wil ik aangeven dat de laatste fase geenszins hoeft te betekenen dat er een eind is gekomen aan de carrière van de persoon. Net zoals er een transitie mogelijk is van loondienst naar ondernemerschap, is deze transitie ook andersom mogelijk: van ondernemerschap naar loondienst.

Tabel 1

Gewenst loopbaangedrag per loopbaanfase

Loopbaanfase	Loopbaangedrag
Voor de start (keuze wel/geen zzp’er)	Loopbaanoriëntatie (met coach); Realistische loopbaandoelen formuleren; Relaties opbouwen met meer ervaren zzp’ers om ondernemersvaardigheden op te doen
Bouwen fundament	Opdoen basis-ondernemersvaardigheden; Creëren professionele identiteit; Focus op geformuleerde loopbaandoelen; Relaties uitbouwen met meer ervaren zzp’ers om ondernemersvaardigheden op te doen.
Verankeren bedrijf	Innovatie/ verfijnen expertise door verbeteren professionele vaardigheden; Netwerkgedrag gefocust op ‘wat kunnen we voor elkaar betekenen’ Uitbouwen ondernemersvaardigheden
Stabiliteit	Beschermen opgebouwde positie op de arbeidsmarkt door onderhouden en verbeteren professionele vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling; Delen expertise met andere zzp’ers door ontwikkelen mentorrelaties
Reflectie en blik op de toekomst	Beslissing over voortbestaan/groei/vernieuwing onderneming; Voortzetting mentor-relaties (Met coach) reflecteren op doorlopen loopbaanfasen en gewenste toekomstperspectief

Vier loopbaanpatronen

Ondanks dat iedere zzp’er de loopbaanfasen, al dan niet met het overslaan van fasen, doorloopt, doet niet iedereen dat op dezelfde manier. Welke manier gekozen wordt hangt af van persoonlijke kenmerken, persoonlijke omstandigheden en contextuele factoren. Van den Groenendaal (2023) onderscheidt vier verschillende loopbaanpatronen. Opgemerkt wordt dat een patroon tijdelijk kan zijn. Hoe een zzp’er op dit moment handelt bij het vormgeven van de eigen carrière, is, voor zover bekend, geen voorspeller hoe dezelfde zzp’er dit doet op een ander moment in zijn carrière. Hieronder worden de vier loopbaanpatronen die Van den Groenendaal (2023) onderscheidt, beschreven. De loopbaanpatronen vertonen enige overeenkomst met de vier employabilitystrategieën die Ruiner en Liebhart (2018) onderscheiden.

Pro-actieve loopbaanvormgevers

Pro-actieve loopbaanvormgevers worden vooral intrinsiek gemotiveerd en streven naar een persoon-loopban-fit. Dit doen ze door het bewust formuleren van loopbaandoelen en opdrachten aan te nemen die aansluiten bij hun doelen. Als hun intrinsieke motivatie afneemt, formuleren ze nieuwe doelen en passen zij hun handelen op deze nieuwe doelen aan. Het volgen van traininingen, veranderen van expertisegebied en het bewust plannen van volgende stappen is gedrag wat past bij pro-actieve loopbaanvormgevers. Ruiner en Liebhart (2018) delen zzp’ers met dit loopbaanpatroon in twee groepen: ‘Flexibele zelfstandigen’ en ‘onafhankelijke zzp’ers’.

Flexibele zelfstandigen gaan vooral uit van hun eigen interesses en belangen. Deze willen ze graag vervullen via hun werk. Leren en zelfontwikkeling zijn voor de flexibele zelfstandige erg belangrijk.

Onafhankelijke zzp’ers zijn zzp’ers die altijd al zelfstandig ondernemer zijn geweest en dat in de toekomst ook graag willen blijven. Ze zijn ondernemer in hart en nieren. Over het algemeen hebben ze een visie over de toekomst en stemmen hun leeractiviteiten en persoonlijke ontwikkeling daarop af. Betrokkenheid en passie zijn kenmerken van de onafhankelijk zzp’er.

Adaptieve loopbaanvormgevers

Adaptieve loopbaanvormgevers zijn ook bezig met het behalen van bewust geformuleerde loopbaandoelen. Zij worden echter meer gedreven door extrinsieke motivatie en angst voor de toekomst. Vanuit deze twee drijfveren investeren ze in zichzelf en hun bedrijf.

Inkomenszekerheid en tijdig in kunnen spelen op (toekomstige) externe veranderingen is voor adaptieve loopbaanvormgevers belangrijk. Adaptieve loopbaanvormgevers worden door Ruiner en Liebhart (2018) de flexibele aanpassers of ‘permalancers‘ genoemd.

Een flexibele aanpasser loopt meestal niet voorop met het verkrijgen van nieuwe kennis en vaardigheden, maar is hier eerder reactief in: ontwikkelen is nodig, omdat de markt het vraagt.

Permalancers zien leren en persoonlijke ontwikkeling als een noodzakelijk kwaad. De enige reden om zich te ontwikkelen is omdat dit nodig is om concurrerend te blijven ten opzichte van andere freelancers.

Overlevers

Overlevers plannen hun loopbaan minder en investeren er ook minder. De focus ligt op het omgaan met uitdagingen op de korte termijn. Overlevers hebben minder oog voor de lange termijn carrièremogelijkheden. Zij investeren in samenwerkingen met andere zzp’ers om zo werkdruk en verantwoordelijkheden te spreiden. Zij zullen niet of nauwelijks kiezen voor investeren in opleidingen en ontwikkeling, ook al zien ze daar het belang wel van in.

Passieve balanceerders

Ook passieve balanceerders hebben minder oog voor de lange termijn en focussen vooral op de dagelijkse werkzaamheden. Bij hen is dit een bewuste keuze, vaak ingegeven door de wens een goede werk-privé balans te hebben. Ook zij zullen niet snel investeren in opleiding en ontwikkeling. Ze hebben daar geen tijd voor.

Om over na te denken

Welke verantwoordelijkheid heeft de opdrachtgever als het gaat over de loopbaan van de zzp’er?
In welke fase zit jij als ondernemer/zzp’er?
Welk loopbaanpatroon vertoon je op dit moment?
Welke invloed hebben persoonlijke omstandigheden en contextuele factoren op je loopbaangedrag?

Gebruikte literatuur

Noorduyn, L., de Wolf, P. L., & Schoorlemmer, H. B. (2010). Uitpakken met ondernemersvaardigheden. Wageningen UR.

Piersma, N., Kootstra, J. G., Henzen, L., & Groen, M. N. (2024). De AI-impactscan: Een methodiek om de impact van kunstmatige intelligentie in een specifiek werkveld in kaart te brengen.

Ruiner, C., & Liebhart, U. (2018). How multi-optional experts maintain and enhance their employability. German Journal of Human Resource Management, 32(1), 52-74.

Van den Groenendaal, S. M. (2023). Loopbaanperspectief voor de zzp’er: Op weg naar duurzame loopbanen. Tijdschrift voor HRM, 26(1), 1-28.

Van der Heijden, B. I., & De Vos, A. (2015). Sustainable careers: Introductory chapter. In Handbook of research on sustainable careers (pp. 1-19). Edward Elgar Publishing.

Van der Heijden, B., De Vos, A., Akkermans, J., Spurk, D., Semeijn, J., Van der Velde, M., & Fugate, M. (2020). Sustainable careers across the lifespan: Moving the field forward. Journal of Vocational Behavior, 117, 103344.

foto van pixabay

Hoe duurzaam is jouw carrière als ondernemer?

Er is nog weinig bekend over carrières van ondernemers (Mishra et al., 2024). Onderzoek naar ondernemerschap focust zich vooral op de ontwikkeling van ondernemersvaardigheden en minder op de carrièreontwikkeling.

Volgens Van der Heijden en De Vos (2015) is een duurzame carrière een opeenvolging van iemands verschillende carrière-ervaringen door de tijd heen. In deze ervaringen zijn patronen te herkennen. Een duurzame carrière wordt beïnvloed door de persoon zelf en de omgeving waar deze persoon zich in bevindt. Ondernemers hebben over het algemeen meer zeggenschap over hun activiteiten dan werknemers. Tegelijkertijd opereren ze zonder financieel vangnet. Persoonlijke eigenschappen, zoals hoop, zelfredzaamheid, veerkracht en optimisme en proactief gedrag beïnvloeden de kans op een duurzame carrière, waar geluk, gezondheid en productiviteit met elkaar in balans zijn.

Naast persoonlijke eigenschappen is ook de context van invloed. Welke elementen in de context de duurzaamheid van de carrière van een ondernemer beïnvloeden hangt af van de branche waar de ondernemer zich in bevindt, de privé-situatie en macro-economische factoren, zoals overheidsbeleid.

reflectievragen

Hoe kijk jij naar je ontwikkeling/carrière als ondernemer?
Welke persoonlijke eigenschappen beïnvloeden jouw carrière als ondernemer?
Welke omgevingsfactoren zijn van invloed op jouw carrière als ondernemer?

(Artikel geschreven op basis van Mishra, et al., 2024. Career sustainability of digital micro-entrepreneurs: strategic insights from You Tubers in India).
Afbeelding van Geralt gedownload van Pixabay.

Hoe (ver)zeker(t) ben jij?

In december 2021 publiceerde Montebovi een onderzoek naar de sociale bescherming van zzp’ers in Nederland. De eindconclusie is niet verrassend: de zzp’er is slecht beschermt tegen pech, ziekte en ouderdom. Hieronder wordt een korte samenvatting gegeven van het rapport.

Overeenkomsten tussen werknemers en zzp’ers

Zzp’ers zijn net als werknemers verzekerd tegen extreme zorgkosten, dankzij de verplichte zorgverzekering (zorgverzekeringswet). Ook hebben beiden recht op AOW (Algemene Ouderdomswet), kinderbijslag indien er kinderen zijn (Algemene Kinderbijslagwet) en een nabestaandenpensioen, indien de partner overlijdt (Algemene Nabestaandenwet).

Daarnaast hebben zowel zzp’ers als werknemers recht op het laatste vangnet in Nederland: de bijstandsregelingen.

Verschillen tussen werknemers en zzp’ers

Gaat het echter om ziekte of arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of een uitgebreider pensioen, dan zien we in Nederland grote verschillen tussen werknemers en zzp’ers. Werknemers hebben dankzij de ziektewet recht op volledige doorbetaling van loon indien zij kortdurend ziek zijn. Zijn zij langer ziek, dan treedt de WIA in werking, en hebben zij recht op 70-75% van het verdiend loon. Zolang werknemers in loondienst zijn bouwen zij, via de werkgever een aanvullend pensioen op, waarmee ze na hun pensionering een inkomen hebben boven het bestaansminimum. En mocht de werknemer onverhoopt zijn of haar baan kwijt raken, dan is er recht op een werkloosheidsuitkering.

Bovenstaande heeft de zzp’er in Nederland allemaal niet. Een zzp’er wordt niet doorbetaald als hij of zij ziek is. Of dit nu lang of kort durend is. Ook wordt er niet automatisch een aanvullend pensioen opgebouwd. Tot slot: is er geen werk, dan is er ook geen inkomen.

Een gevolg hiervan is dat zzp’ers bovengemiddeld veel risico lopen om in armoede te belanden. Immers, iedere tegenslag heeft direct financiële gevolgen voor de zzp’er.

Verzekeren

Zzp’ers kunnen zich in Nederland (vrijwillig) verzekeren tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid. Ook is er de mogelijkheid om fiscaal vriendelijk te sparen voor een aanvullend pensioen. Dit moeten zij echter zelf regelen. Niet iedere zzp’er blijkt in staat dit adequaat te regelen. En is de zzp’er dit wel, dan worden zij, bijvoorbeeld als gevolg van een eerdere ziekte, niet altijd toegelaten tot een verzekering. Ook heeft niet iedere zzp’er, als gevolg van lage inkomsten, de mogelijkheid om de financiële lasten te dragen van een verzekering.

Gevolgen

Niet alleen heeft de zzp’er grote kans om al werkend bij de armen te behoren (maar liefst de helft van de zzp’ers verdient minder dan het minimumloon), bij ziekte, arbeidsongeschiktheid en ouderdom wordt die kans helemaal groot. En dat is niet alleen nadelig voor de zzp’er in kwestie, maar ook voor de economische stabiliteit, de sociale cohesie en het concept van burgerschap.

Vanuit de internationaal gemeenschap (o.a. door OESE, Wereldbank) wordt bij de Nederlandse overheid aangedrongen het sociaal bestel te veranderen. Ze zien graag navolging van wat in andere landen al gemeengoed is. Hier zijn zzp’ers vrijwillig of onvrijwillig verzekerd voor dezelfde risico’s als de werknemers. Al gelden vaak wel andere voorwaarden, zoals een langere wachttijd of lagere uitkering.
De laatste jaren wordt er in Nederland veel onderzoek gedaan naar hoe het anders zou kunnen. Voorlopig hebben zzp’ers het echter te doen met hun geringere bescherming.

Wat kun je doen als zzp’er?

Tot zo ver de samenvatting van het rapport. Je loopt als zzp’er dus behoorlijk wat rsico’s. Wat kun je doen om je hier tegen te beschermen?

Tip 1

Verdiep je in verzekeringen tegen arbeidsongeschiktheid. Verzekeren kan op verschillende manieren, en op verschillende voorwaarden. Zo kun je kiezen voor een uitkering vanaf de eerste ziektedag, of pas na een jaar. Ook kiezen sommige zzp’ers voor een broodfonds, waarbij je een uitkering hebt voor maximaal 2 jaar.

Tip 2

Verdiep je, ook als je weinig inkomsten hebt, in pensioenregelingen. Ook dit kan wederom op vele manieren. De meest eenvoudige is een ‘pensioenspaarrekening’ waar je apart zet wat je nu kan missen.

Tip 3

Zoek goed betalend werk, en goed betalende opdrachtgevers. Verhoog je inkomsten door je vaardigheden te vergroten, andere opdrachtgevers te zoeken, je uurloon te verhogen. En lukt het niet om werk te vinden wat beter betaald dan het minimumloon: overweeg dan (terug) in loondienst te gaan. Je hebt dan misschien niet meer inkomsten, je hebt wel meer zekerheden.

Afbeelding afkomstig van pixabay.

In de media

Inmiddels heb ik een aantal keren deel mogen nemen aan een podcast. Erg leuk, en ook wel spannend om te doen. Wil je horen wat ik te zeggen heb? Hieronder vind je de links naar de podcasts.

Podcast met Chanine Kristman van Stijl op Peil
In deze podcast legt Ilse Schrijver (onderzoeker) uit hoe kleding je kans op opdrachten verkrijgen en behouden beïnvloedt. Ze deelt haar eigen ervaring en geeft tips aan de luisteraars.

Podcast met Nina van Dungen BNR
Het is een lastig dilemma: als zzp’er wil je best wel blijven leren, investeren in jezelf, up-to-date blijven, maar het kost vaak klauwen met geld én je kunt in je studietijd niet werken! Dan verdien je dus niets. In aflevering 5 van ZZP Café, dé podcast voor eigen bazen, zoomen we in op zelfontwikkeling. Zijn dure trainingen of opleidingen de investering waard? En het kan natuurlijk best goedkoper, of zelfs gratis! En hoe vind je een goede balans tussen werken en jezelf blijven ontwikkelen? Dat hoor je allemaal in deze aflevering.

Investeren in ontwikkeling essentieel voor zzp’er

Investeren in je eigen ontwikkeling is erg belangrijk. Onderstaande blog schreef ik op verzoek voor www.hanze-gilde.nl.

Een leven lang leren

De overheid probeert het “leven lang leren” te stimuleren met leningen vanuit DUO. In veel CAO wordt tegenwoordig vastgelegd dat werkgevers ook voldoende moeten investeren in (bij) scholing van de werknemers. Het idee is dat “de wereld” zo snel veranderd dat je er niet meer vanuit mag gaan dat de kennis en vaardigheden die je op school leert in je jonge jaren voldoende is om de rest van je werkbare leven op te teren. Om interessant te blijven voor (potentiele) werkgevers moet je dus blijven leren. Het interessant blijven wordt ook wel employability genoemd.

Volgens Thijssen et al. (2018) hebben organisaties de keuze uit drie employability- strategieën:

Verbredende strategie: de organisatie doet er alles aan om een omgeving te creëren die erop gericht is dat de vaardigheden en kennis, en hiermee de employability, van medewerkers vergroot wordt. Dit kan door het aanbieden van formele trainingen en opleidingen, maar ook door het faciliteren en stimuleren van informeel leren op de werkplek.
De verkoopstrategie: De organisatie helpt je mee zoeken naar een plek binnen of buiten de organisatie waar je huidige kennis en vaardigheden beter tot zijn recht komen. Je kennis en vaardigheden blijven dus gelijk, alleen de context verandert.
Consumerende strategie: De organisatie ziet je als ‘gebruiksvoorwerp’. Ze maken graag gebruik van je diensten, totdat je kennis en vaardigheden verouderd zijn. Dan nemen ze afscheid van je.

Begin augustus bood de overheid iedereen, werkloos, loondienst of zelfstandige de mogelijkheid om een gratis ontwikkeladvies te krijgen. Inmiddels zitten we al in de tweede ronde. Wil je een gratis ontwikkeladvies, meld je dan snel aan.
Natuurlijk kun je de opdrachtgever als verantwoordelijke zien voor jouw loopbaan. Het kost echter niets om zelf de touwtjes in handen te (gaan) nemen en zelf de verbredende strategie te hanteren.

Welke strategie hanteren jouw opdrachtgevers? En wat doe je zelf om je kennis en vaardigheden up to date te houden?

De meerwaarde van je sociale netwerk

Als freelancer heb je niet de automatische ondersteuning van een organisatie en collega’s als het gaat om het verkrijgen van opdrachten, nieuwe kennis. Maar ook het delen van positieve en minder positieve emoties is lastiger als je voor jezelf werkt. Een freelancer werkt namelijk vaak zonder collega’s, waardoor de freelancer zijn sociale contact en steun op andere manier moet verkrijgen. Een divers en sterk (informeel en formeel) netwerk kan een freelancer ondersteunen bij (persoonlijke) ontwikkeling, het vinden en realiseren van opdrachten en het verkrijgen van emotionele ondersteuning bij stressvolle gebeurtenissen. Doordat sociale relaties steun kunnen bieden, kan dit ervoor zorgen dat (mogelijke) stressvolle gebeurtenissen minder stressvol worden ervaren.

Leer ondernemersvaardigheden van een ervaren freelancer

Een van ‘mijn’ bachelor studenten onderzocht hoe freelancers hun sociaal netwerk inzetten. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat freelancers leren van collega-freelancers op het gebied van ondernemersvaardigheden en sociale vaardigheden. Ook delen ze graag kennis met anderen, omdat dit henzelf ook weer helpt: “zo heb ik een aantal mensen waarvan ik weet dat ik ze altijd kan bellen als ik ergens over wil sparren of iets wil delen zakelijk gezien. Deze mensen weten dat dit ook andersom geldt” (R4).

Als freelancer ga je van opdracht naar opdracht, wat de mogelijkheid biedt om nieuwe vaardigheden op te doen. Toch geven de geïnterviewde freelancers ook wel aan dat ze het soms missen om in een team te werken: “wat ik soms heel erg mis is dat je niet echt in een team werkt” (R 4). Sparren met en begrip krijgen van collega-freelancers helpt om soepeler tussen opdrachten te wisselen: “zij vertellen dat zij dat ook lastig vinden” (R2). Ook helpt het om zelf te leren: “Mijn sociale relaties zijn belangrijk omdat ik kan delen waar ik mee bezig ben en dat ik op die manier helpt het me mijn verhaal te doen. Heb ik daar dus elke keer de kans voor en om het voor mezelf te verscherpen. Om te schuren en te scherpen, dat vind ik er heel fijn aan” (R 3).

Zoek opdrachtgevers die bij je passen

Een klik met de opdrachtgever en inhoudelijk achter de opdracht staan is belangrijk om een netwerk op te bouwen wat bij je past. De waarden en normen van de opdrachtgever moeten aansluiten bij die van jezelf. Zo krijg je ook eerder opdrachten waar je achter staat: “ja, want anders kan ik het niet. Ik kan niet iemand ondersteunen, ik kan niet iets in werk leggen, wat niet bij mij aansluit. Nee daar heb ik zelfs mijn baan een keer voor opgezegd. Ja dan moest ik bananen die in mijn ogen krom zijn, recht maken” (R 3). Een tip die de ondervraagde freelancers geven is om te vragen naar de mening en ervaringen van mensen uit je netwerk over de opdrachtgevers voor wie je werkt of wilt gaan werken.

Onderhoud je relaties

Heb je eenmaal leuke opdrachtgevers, die goed bij je passen, onderhoud dan de relaties, bijvoorbeeld door deelname aan activiteiten die de opdrachtgever organiseert. Blijf, ook als je (tijdelijk) niet werkt voor deze opdrachtgever, wel belangstelling tonen: “door gewoon simpel contact te hebben, […] Ook hebben we gedurende de corona tijd, bewust gevraagd hoe het bij organisaties gaat. Enerzijds vanuit oprechte belangstelling, maar ook om te laten weten dat je er nog bent” (6). Door de relatie te onderhouden, is de kans groter dat je ze behoudt en steeds nieuwe opdrachten krijgt: de opdrachtgever gunt je de opdracht: “iedereen kan op een gegeven moment voldoende kwaliteit leveren, echter hoe het ervaren wordt, is afhankelijk van hoe de relatie is ”(R6.)

Freelancers halen niet alleen veel uit hun netwerk, ze vinden het ook belangrijk om mensen in hun netwerk iets te kunnen of te helpen: “het is heel fijn om opdrachten te kunnen doorgeven, daar word ik zelf ook blij van. Dat laat zien hoe belangrijk zo’n netwerk is” (R4).

Je netwerk is meer dan je werkgerelateerde contacten

De geïnterviewde freelancers geven aan dat hun netwerk bestaat uit vrienden, familie, mede-freelancers in de buurt. Deze relaties worden vooral face-to-face onderhouden, met een kopje koffie of een wandeling, maar ook contact via sociale media (zoals WhatsApp, mail, Facebook en Instagram) zijn populair. Voor zakelijke relaties is LinkedIn voornamelijk het middel om in contact te blijven.

Het netwerk wordt gezien als belangrijk: “ik vind dat wel heel erg belangrijk en ik merk ook dat ik daar heel veel aan heb. Collega’s die opdrachten doorgeven of even met je meedenken” (R4)

Emotionele steun krijgen freelancers vooral van vrienden en familie. Diezelfde vrienden en familie worden ook ingezet als (zakelijk) klankbord: “Met mijn verloofde praat ik wel veel over werk, omdat het toch onze levens ook in een zekere zin bepaald. Het prettige is dat hij heel ondersteunend is, zo had ik in het begin erg de twijfel of ik wel aan opdrachten zou komen. Hierin heeft hij mij bijgestaan en dat heeft mij veel rust gegeven” (R4).

Conclusie: investeer in je netwerk!

Sociale relaties bieden de freelancer steun, bijvoorbeeld bij stressvolle gebeurtenissen. Deze steun bestaat uit emotionele steun, informatie en feedback. De ondervraagde freelancers ontvangen vanuit hun sociale netwerk steun van familie, vrienden, partner en mede-freelancers. Hierdoor kunnen zij zich beter ontwikkelen en heeft dit een positieve bijdrage voor hun carrière.

Een goede relatie met opdrachtgevers of andere freelancers draagt bij aan het krijgen van nieuwe opdrachten. Om een goede relatie te ontwikkelen is de persoonlijke klik erg belangrijk.

De afbeelding is afkomstig van Pexels.

De invloed van de omgeving op freelancers

De meeste mensen worden freelancer, omdat ze een nieuwe uitdaging zoeken, dan wel meer zelf willen bepalen hoeveel en wanneer ze werken (Van der Torre et al., 2019). Ze willen meer autonomie en mogelijkheden tot zelfrealisatie, of een economische kans pakken (Kolvereid, 1996). Maar zijn ze werkelijk zo autonoom? Of wordt ook hun handelen beïnvloedt door de omgeving waarin ze verkeren? Een van ‘mijn’ bachelorstudenten zocht het uit.

Het blijkt dat iedereen beïnvloed wordt door normen en waarden, regels en gewoonten die gelden in het sociale leven. Deze regels en gewoonten, normen en waarden kunnen zowel formeel (wetten, regelgeving en contracten) als informeel (sociale omgangsnormen, cultuur) zijn (Urbano & Alvarez, 2014).

Elke ondernemer, dus ook iedere freelancer, heeft te maken met wetgeving en overheidsbeleid dat een ondernemersklimaat kan aanmoedigen of ontmoedigen. Daarnaast gelden in verschillende branches nog aanvullende regels, denk bijvoorbeeld aan eisen ten aanzien van scholing bij advocaten en geregistreerde coaches. De vijf ondervraagde respondenten, allen werkzaam als freelance financieel adviseur, besteden veel tijd aan op de hoogte zijn van (nieuwe) regelgeving: “Het is zaak om te proberen alles zelf in de gaten te houden” (R2). Dit kost veel tijd. Tijd die niet aan betaalde opdrachten besteed kan worden.

Verdiep je in de regels en procedures voor je start als freelancer

Respondenten ervaren procedurele belemmeringen bij het opstarten eigen onderneming: “[…] via het UWV die had een startersregeling, maar daar zat je al weer snel vast aan een uren criterium en dat was ook niet flexibel […], dus dan zit je eigenlijk klem” (R4); “we hebben wel een oerwoud aan regels, dat kan belemmerend werken.” (R5). Er blijkt een behoorlijke financiële kennis nodig om de regels goed te kunnen doorgronden: “Die [startende ondernemers] weten eigenlijk niet eens het verschil tussen inkomsten belasting en omzet belasting, of hoe ze een factuur moeten maken, of hoe dat zit met het uren criterium” (R4).

Regel je aansprakelijkheid en zorg voor specialisten in je netwerk

En eenmaal gestart, ben je er nog niet. Alle vijf de respondenten kregen tijdens hun werk te maken met nieuwe regels en procedures: “je moet ook continu bij blijven om te zorgen dat je die overheidsregels kan blijven volgen” (R5). De regels en procedures waar ze nu mee te maken krijgen omvatten een breder gebied dan voorheen in loondienst: “er werd veel meer vanuit het management geregeld, of je leidinggevende vertelde je wat je moest doen” (R4). Daarnaast zijn freelancers zelf aansprakelijk als er iets mis gaat, en is er geen (interne) controle meer. De respondenten lossen dit op door daar waar nodig een specialist in te schakelen. Een breed netwerk hebben is dus handig, aldus de ondervraagde freelancers. Het netwerk wordt daarnaast ook ingezet om op de hoogte te blijven van wijzigingen in procedures en regels.

Volledig autonoom is niemand

Kortom: de omgeving beperkt de autonomie van freelancers, je moet nu eenmaal de regels, procedures en wetten goed kennen en toepassen. Toch zien de ondervraagde freelancers veel voordelen aan het zelfstandig ondernemen. Ze ontwikkelen zich in de breedte en de diepte, en die regels: ach, die gelden ook in loondienst!

De afbeelding is afkomstig van Pexels.

De freelancers zijn geïnterviewd door Anne Jacobs (student bedrijfskunde).

De rol van sociaal kapitaal bij freelancers: werk krijgen via je netwerk

Veel freelancers halen hun opdrachten uit hun netwerk (Barley & Kunda, 2006). Dit netwerk wordt ook wel sociaal kapitaal genoemd. Heb je een breed netwerk, dus een hoge mate van sociaal kapitaal, dan heb je een brede basis van doorverwijzingen en krijg je hulp bij het identificeren van veelbelovende kansen (Van den Born & Van Witteloostuijn, 2013, p. 27).

Een van ‘mijn’ bachelorstudenten onderzocht hoe mannelijke en vrouwelijke journalisten hun sociaal kapitaal inzetten bij het verwerven van nieuwe vaardigheden en nieuwe opdrachten.

Alle twaalf ondervraagde freelance journalisten zien hun sociaal kapitaal als cruciaal om aan opdrachten te komen: “En je professionele netwerk is heel belangrijk als je de boel een beetje lopende wilt houden.” (R5).

Hoe is het netwerk opgebouwd?

Het netwerk bestaat uit contacten die zijn opgedaan tijdens de eerdere loondienstsituatie: “Mensen nemen je een beetje mee naar hun nieuwe werkgevers.” (R5), via via, waarbij ook privé-contacten relevant blijken: “Nou ja ik was met iemand gewoon aan het daten en die werkte bij het RTL nieuws…..” (R3) als online opgedane contacten: “Deze heb ik zelf gevonden. Ik zit in een Facebookgroep: Amsterdammers durven te vragen.” (R2). Mede-freelancers spelen ook opdrachten aan elkaar door: “ We spelen ook dingen naar elkaar door. Het is de regel; je zegt nooit nee als je niet kan maar je zegt; ik kan niet maar ik heb een collega die daar perfect geschikt voor is. Zo help je elkaar.”(R4).

Specifiek mannelijke freelance journalisten lijken meer onderscheid te maken tussen soorten netwerken: “Ja maar je hebt wel verschillende netwerken he. Je hebt het klantennetwerk. En je hebt collega-netwerken. Ik ken heel veel mensen, maar het is niet een grote groep aan wie ik mijn werk zou willen uitbesteden.” (R12).

Heeft je geslacht invloed op je kans een opdracht te verwerven?

Het man of vrouw zijn heeft volgens de vrouwelijke respondenten invloed op hun werk. Soms worden ze afgewezen op basis van hun geslacht: “Ja, ik ben afgewezen voor een opdracht omdat ik vrouw ben, en ze zochten een man”(R3). En soms krijgen ze juist werk vanwege hun geslacht: “ik krijg klussen vanuit de redactie omdat ik een vrouw ben” (R5). Mannelijke respondenten merken dit onderscheid minder op: “Mijn collega heeft meer met gezondheidszaken en tuchtzaken, dus zij doet meer die dingen. Maar dat is niet echt omdat zij een vrouw is”(R9).

Conclusie

Uit het onderzoek komt naar voren dat mannelijke en vrouwelijke freelance journalisten hun netwerk anders inzetten. Ook ervaren vrouwen dat hun geslacht van invloed is op de kans dat zij de opdracht verwerven. Mannelijke freelance journalisten ervaren dit verschil niet.

Literatuurlijst

Barley, S. R., & Kunda, G. (2006). Contracting: a new form of professional practice. Academy of management perspectives(february), 46-66

Born, A. van den, Witteloostuijn, A van. (2013). Drivers of freelance career success. Journal of organizational behavior, 34, p. 24-46. Doi: 10.1002/job.1786

Afbeelding afkomstig van www.pexels.com

De freelancers zijn geïnterviewd door Cheyenne Maassen (student bedrijfskunde).

Leidt een keurmerk tot meer werk voor freelancers?

Het is evident dat het succes van een freelancer afhankelijk is van de eigen competenties en de aansluiting daarvan bij de gevraagde competenties (Süβ en Becker, 2013). Maar hoe maak je de potentiële opdrachtgevers nu duidelijk welke competenties je bezit? Een van de middelen die je als freelancer ter beschikking staat is het behalen van een keurmerk. Een kwaliteitsoordeel over een product of dienst uitgevoerd door een derde partij. De klant krijgt vaak meer vertrouwen in de aangeboden dienst, omdat dit gekeurd is door een betrouwbare, onafhankelijke, derde partij (Cook en Luo, 2003). Daarnaast biedt het de klant de garantie dat je voldoet aan vastgestelde professionele normen en een vastgestelde kwaliteit levert.

Je komt in aanmerking voor een keurmerk of certificering als je hebt bewezen te voldoen aan de gewenste competentiestandaard. Meestal is aanvullend de eis dat je deze competenties ook aantoonbaar blijven verbeteren om op deze manier te kunnen blijven voldoen aan de kwaliteitseisen van het keurmerk (Love, 2013).

En zo snijdt het mes aan twee kanten: aan de ene kant is er bewijs van de competenties waar je over beschikt. Tegelijkertijd wordt je ‘gedwongen’ om jezelf te blijven ontwikkelen, waarmee je tegelijkertijd aansluit bij de continue veranderende markt. (Berntson, Sverke, Marklund, 2006).

Een nadeel van een keurmerk is dat je eerst tijd kwijt bent met het behalen van het keurmerk, daarna moet je ontwikkelactiviteiten uit blijven voeren. Dit kost zowel geld, voor de opleidingen en trainingen, als tijd waarin je geen betaalde werkzaamheden kan verrichten. Hierdoor voeren freelancers minder vaak ontwikkelingsactiviteiten uit dan voltijdwerkers in dienstverband (Vlasbom et al., 2013).

Uit onderzoek uitgevoerd door één van ‘mijn’ bachelorthesisstudenten onder zes loopbaanprofessionals blijkt het keurmerk hen stimuleert om doelgericht en bewust bezig te zijn met hun professionele ontwikkeling: “Het keurmerk heeft mij er bewust van gemaakt dat het nodig is dit soort activiteiten te doen, om bij te blijven in het vak” (R2). Daarnaast maakt het hen aantrekkelijk voor grotere bedrijven, die in sommige gevallen een keurmerk verplicht stellen om de opdracht te kunnen verkrijgen. Loopbaanprofessionals zonder keurmerk geven overigens aan nog niet verlegen te zitten om werk: “Er komt gewoon altijd op mijn pad wat ik wil hebben in de hoeveelheid die ik wil hebben dus ik ben er eigenlijk niet zo mee bezig” (R6).

Kortom, een keurmerk helpt je om bewust bezig te zijn met je ontwikkeling en biedt kansen bij bepaalde opdrachtgevers. Echter, niet iedere freelancer heeft een keurmerk nodig om zichzelf te stimuleren om te ontwikkelen of voldoende opdrachtgevers te krijgen.

Literatuurlijst

Berntson, E., Sverke, M., & Marklund, S. (2006). Predicting Perceived Employability:

Human Capital or Labour Market Opportunities? Economic & Industrial Democracy, 27(2), 223–244. https://doi.org/10.1177/0143831X06063098

Cook, D. P., & Wenhong Luo. (2003). The Role of Third-Party Seals in Building Trust

Online. E-Service Journal, 2(3), 71–84. https://doi.org/10.2979/ESJ.2003.2.3.71

Love, D. (2011) Lifelong Learning: Characteristics, Skills, and Activities for a Business

College Curriculum. Journal of Education for Business, 86:3, 155-162, DOI: 10.1080/08832323.2010.492050

Süß, S., & Becker, J. (2013). Competences as the foundation of employability : a qualitative study of German freelancers. Personnel review, 42(2), 223-240.

Vlasblom, J., Josten, E., & De Voogd-Hamelink, M. (2013). Aanbod van arbeid 2012.

Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

De foto is afkomstig van www.pexels.com

De freelancers zijn geïnterviewd door Bram de Wild (student Bedrijfskunde).

Impact thuiswerken op sociale innovatie: waarom freelancers beter vanuit co workerspace kunnen werken

Niet alleen zzp’ers, maar ook steeds meer bedrijven kiezen ervoor om medewerkers vanuit huis te laten werken. Anno 2020 ingegeven door corona. Toch lijken organisaties thuiswerken ook daarna te zien als zeer wenselijk. Deze keuze heeft impact op veel zaken. Hierbij kun je denken aan benodigde kantoorruimte, maar ook op de mate dat sociale innovatie zal plaatsvinden.

Onderzoek onder freelancers uit 2016 laat zien dat fysieke nabijheid leidt tot interactief leren en nieuwe kennis. Freelancers die gebruik maken van een ‘coworkingspace’ of te wel flexwerkplek krijgen de beschikking over meer resources, zoals kennis en het netwerk van de co-workers, maar ook fysieke zaken zoals vergaderruimte, printfaciliteiten, e.d.

Redenen voor freelancers om juist daarom NIET te kiezen voor thuiswerken, maar voor werken bij een ‘Coworking space’, zoals Ondernemershuis Hanzegilde, zijn:

Scheiding van werk en privé de wens tot professionele interactie;
toegang tot nieuwe netwerken en potentiële opdrachten;
nieuwe kennis en mogelijkheden tot (werkplek) leren.

Nog niet onderzocht is wat de meerwaarde is van een coworkingspace voor medewerkers van grotere organisaties. Wellicht dat lokaal laten werken van medewerkers in een ‘co-working space’ in plaats van thuis of op kantoor leiden tot (nog) meer sociale innovatie en relevante kansen voor de organisatie, dan de medewerkers allemaal naar hetzelfde kantoor te laten komen.